Igor Burić: Predstava Zrenjanin u Zrenjaninu, o Žar(k)u kojeg nema

Istina je da kod nas nije raščišćeno sa ostacima samoupravnog socijalizma, pre nego što se on ponovo vratio “u modu”.

Zrenjanin možda jeste dobro mesto da se preispita ta stvar, akcija i reakcija. Revolucija i evolucija. Pisac Igor Štiks i reditelj Boris Liješević, kreirajući predstavu “Zrenjanin”, posegnuli su za najvećom od najvećih tema – grad jednom nazvan i sazdan na tekovima narodnooslobodilačke borbe, herojima oslobođenja radnika, izgradnji i predavanju ključeva fabrika – sredstava proizvodnje – u ruke običnih ljudi, jednakih, solidarnih, danas je oličenje onoga što se desilo u svim drugim mestima bivše Jugoslavije – “nesupelim” privatizacijama, gaženju (čizmom) prava, pljuvanju na komunističke ideje. Velik zalogaj.

Kolja (Milan Kolak) je student filozofije, ministarski sin, koji udružen sa aktivistkinjom Evom (Edit Tot Miškeljin), ispostaviće se i transrodnom osobom (šta je revolucija, ako nije i rodna!), angažuju radnike nekad uspešne fabrike, sada u rukama jednog čoveka – Minija (Jovan Torački), jednog naopako shvaćenog kapitalističkog sistema (“turbofeudalnog”), da promene sve(s)t. U prvom planu dramskog u smislu obrta, koji se odmah naslućuje, nalazi se Zrenjanin (Dejan Karlečik), ovaj put kao lik, sin bivšeg direktora fabrike. Zrenjanin se, kao i čitav grad, ponovo preobraća na staze stare slave, dok mu ih novouspostavljeni sistem i tradicionalna, klasična i gotovo antička uskogrudost korisnika tog sistema, ponovo ne oduzme.

Predstava je režirana realistički, izvedena korektnom igrom glumačkog ansambla, uz dinamično pretapanje scena i povremene izlete u monologe i songove (kompozitorka Jelena Popržan), koji izoštravaju pozadinu, motivaciju i osobine likova. Tu je najveći heroj, i u glumačkom i u socijalno-političkom smislu drame i predstave – ko? Pa, konobarica, narodna pevačica, prostitutka, Mala (Sanja Radišić). Uz Rokija (Stefan Juanin) i Radnika obezbeđenja (Miljan Vuković), vickasta i simbolički solidno jednoznačna kompaserija imena-likova, isto kao i odnosa, situacija u drami, apsolutno je jednoznačna, jednostavna, bez izgleda na veća uzbuđenja ili kovitlanje duhova koji ionako, osim kera lutalica, više ne obilaze ni zrenjaninske fabrike, ni nova, moderna urbana naselja iz kojih se odselilo sve što se odseliti može, sve što je tom istom privatizacijom pokupovalo stanove u Beogradu i Novom Sadu. O vodi, koja u Zrenjaninu nikad da postane pijaća, da ne govorimo. U predstavi se pije radničko pivo i revolucionarno vino, iz Argentine, na tragu “motociklističkih” puteva Če Gevare.

Predstava “Zrenjanin”, svojevrsna krvava bajka, otvoreno i samo u tom smislu hrabro progovara o pošastima lokalno prihvaćenog kapitalizma (“prodali se za kredit, mesto u zabavištu i legalizaciju VC-a”) i mogućim retro-varijantama borbe (“plenum”, “Konjuh planinom”). Indirektno govori i to da neke sveže krvi i potencijala nema.

Igor Burić

Kritika je deo projekta „Kritičarski karavan“ koji realizuje Udruženje pozorišnih kritičara i teatrologa Srbije, pod pokroviteljstvom Ministarstva kulture i informisanja.