Igor Burić: Nekad pevali, sad umiru ćuteći

Prvo profesionalno pozorište u Čačku otvoreno je prošlog meseca, i to kako! Praizvedbom tri jednočinke mladih autora – Sare Radojković, Strahinje Madžarevića, Tijane Grumić, režijom mladog Juga Đorđevića, objedinjenim u predstavi “Triptih o radnicima”. Naslovu bi još bolje pristajalo “Triptih o radnicama”, jer je u sva tri “komadića”, direktno ili posredno, dominantno zastupljen socijalni problem obespravljivanja, omalovažavanja, čak i smrti radnica u fabrikama masovne proizvodnje. Zbog toga je ova predstava pravi primer sveobuhvatnog, umetnički živog pozorišnog dela, po estetičkoj definiciji aktivnog i u sferama političke, psihološke, ekonomske vezanosti motiva.

Sara Radojković piše čin “Neidentifikovane”, o američkom snu s početka 20. veka, koji krajem istog postaje “dinajal”, poricanje postojanja mogućnosti da se ode u Ameriku, zaradi i tako reše svi životni problemi.

“Krokodil” je čin Strahinje Madžarevića, o šefu koji, da bi zaposlio novog radnika, od njega traži poklon, brendiranu majicu ograničene serije proizvodnje, sa žutim logoom životinje iz naslova.

Treći čin, “Nikad nisam videla zvezde”, napisala je Tijana Grumić, o radnicama, odnosno svinjama za rasplod, koje žive radeći i umiru ćuteći.

U centru zbivanja “Neidentifikovanih” su dva Italijana, od kojih su jednom u požaru u fabrici na devetom spratu izgorele žena i kćerka, a drugom lakše povređen drug koji ga je u Ameriku dozvao kao vozač, prećutkujući ono – lifta. Ali, centralni događaj jeste smrtna nezgoda na radu, sa osiguravajućim pokrićem od 75 dolara. Odbijanje i prihvatanje realnosti su, zapravo, psihološki i emocionalni dramski motiv koji boji ovaj čin.

Potencijalni radnik od kojeg osoba sa pozicije moći zahteva nemoguće, pri tome (s)muvajući mu ženu, dok se jedna druga davi u Bangladešu, proizvodnji, ne-prilike su s kojima se suočavaju Madžarevićevi likovi.

Kod Tijane Grumić, paralela sa našim sada i ovde, više je nego očigledna. Na ulickanoj farmi svinja, dok se snima reklama, radnice trpe nečovečan tretman. Teraju ih na bolesnu higijenu i nošnju muških gaća. Uz njih su slično tretirane i svinje koje progovaraju, što, uz gotovo dokumentarističke, zaokružuje metaforičke domete teksta.

Jug Đorđević, istovremeno i scenograf, organizujući prostor za igru, vešto režira ove obećavajuće, ispravno angažovane, ali u dobroj meri tanano, površnim i opštepoznatim mestima “obogaćene” tekstove. Likovi, odnosi, situacije, nisu uvek jasni, kao na primer, u vezi kandidata za posao i radnice u Bangladešu. Jednočinke su se pokazale kao velik zalogaj, u dva-tri poteza ocrtati sve ono što (cela) drama podrazumeva. Đorđević to radi uz pomoć već viđenih, ali savremenih umetničkih tehnika oneobičavanja (poetizacija), međuigre (paralelizam scenskih radnji), ne igrajući se teškog realizma. Mikorofon, gitara (muzički saradnik Kosta Jovanović), klupa na kojoj sede izvođači, dok je na sceni okruženoj publikom sa tri strane razbacana sekond-hend odeća, istovremeno i kostim (Marija Nikolić), promene svetla (Goran Đudić), oznake su koje podsećaju na, recimo, neke od rediteljskih radova Miloša Lolića.

Glumački – Aleksandar Đinđić, Ivana Terzić, Una Đelošević, Bratislav Janković – predstava je izvedena jasno, efektno, dosledno, uz sve, uslovno rečeno, mane i prednosti, na više nego potrebnom i zadovoljavajućem nivou. Tri različite uloge za svakoga, podrazumevaju i tri glumačke transformacije, što je samo po sebi poduhvat kada uspeju, a ovde jesu. Jednu od njih, u ulogama Aleksandra Đinđića, transformacija u svinju, koja na sceni u obliku dodat(n)og simbola, žičane skulpture u staklenom kavezu-akvarijumu (vajar Ivan Đurović), poslednji čin pretvara u sliku i priliku aktuelne vladajuće matrice, potkrepljene “zabavom miliona” ružičaste televizije. Bez pravih zvezda…

I da ovaj tekst/ “Kritičarski karavan” u Čačku (projekat udruženja pozorišnih kritičara i teatrologa Srbije finansiran iz budžeta Ministarstva kulture i informisanja Srbije) završimo sa naslovom, još jednim poređenjem, autorima predstave veoma je bliska predstava “Radnici umiru pevajući” Olge Dimitrijević, u režiji Anđelke Nikolić (teatar Bitef/ fond Hartefakt), koja je 2012. pobedila na Sterijinom pozorju. Na jedno oko gledajući umetničku, pa i društvenu realnost, ne samo što nismo odmakli daleko, nego se i ponavljamo, sa tom razlikom što sada umiru radnice, ćuteći. Na drugo, vide se nova pozorišta i nove generacije, pred kojima su, ako ništa, zbog ovacija publike, mogući novi horizonti i revolucije.

Foto: Vojislav Galevski