Igor Burić: Čudo u Šarganu

O „Čudu u Šarganu“ Ljubomira Simovića je mnogo puta pisano, uglavnom registrujući poetske i vanvremenske dubine teksta u kojem je ono lokalno – kafana „Šargan“ na periferiji grada – i ono globalno ili još bolje – opšte.

Kafana se nalazi u neposrednoj blizini groblja, a kafanu, kao i groblje, nastanjuju smrtnici, u svoj veličini malih, običnih ljudi, lopova, političara, radnika, prostitutki, pijanaca… Fantastično i realno ovde je ujedinjeno, pa imamo i mrtve i žive, u istome. Nema, dakle, u ovoj Simovićevoj drami previše glavnog toka, oslonca, čime je ovaj značajni autor čak anticipirao pojavu danas nazvanog postdramskog teksta, sa mnoštvom „raštrkanih“ motiva, postojanih i razvučenih u likovima koji se pojavljuju i nestaju, gube i ponovo pojavljuju. Rečju – lutaju, bez utočišta.

Mladi reditelj Marko Torlaković ispraznio je scenu i uz pomoć scenografkinje Marije Kalabić domišljato je punio. Rekvizita kao što je mini (ručni) viljuškar, kostim Dragice Laušević u dominantnom tonu radničkog plavog kombinezona, daje obrise socijalne drame, o kojoj je u Simovićevom delu nesumnjivo reč. Poetske elemente reditelj je naglasio songovima i koreografijom u okviru koje glumci izvode perksuionističko-plesne tačke, kao i rešenjima da se tuširaju crevom sprovedenim ispod kišobrana, da „Šargan“ bude mobilan, na točkovima, ispod velikog, svetlima stilizovanog kišobrana i sa vitrinom ispod šanka u kojoj može i da se skriva, dok napolju tutnjaju kotrljajuća burad… Sve ovo gradi i nadograđuje atmosferu i značenja Simovićevog dela, u kojem je „Šargan“ ili groblje, kakva-takva sigurnost naspram burnih spoljašnjih okolnosti, predstavljenih kako političkim, istorijskim rečnikom likova, socijalnim karakterom njihovih zanimanja, tako i konstantnom olujom.

Ovaj tekst nastao je kao deo projekta „Kritičarski karavan“, koji Udruženje pozorišnih kritičara i teatrologa Srbije realizuje pod pokroviteljstvom Ministarstva kulture

Reditelj Torlaković se iz poetske, „metafizičke“ razine stvari karakterističnih za srpsko (jugoslovensko) posleratno društvo, a danas ponovo aktuelno u novom tranzicijskom obliku, spušta i u nedvosmislene i bukvalne simbole raskola (unutrašnjeg) i raspada (spoljašnjeg). Na primer, političar, odnosno „čovek sa govornice“, kako to Simović označava, Vilotijević, takoreći „ispod govornice“, ispod pojasa, nema pantalone, nego gaće u bojama i sa grbom zastave Srbije, što više nego očigledno upućuje na njegovo zaklanjanje, odnosno otkrivenost patriotizmom i rodoljubljem. Scenu sa početka „Čuda u ‘Šarganu’“, u kojoj se spominje rušenje i divlja gradnja, reditelj vizuelnim rečnikom premešta na kraj, kad jedan od likova iznosi kutiju sa stvarima na kojoj piše Savamala. „Animirku“ Gospavu igra Saša Torlaković, čime je naglašena još jedna od savremenih tema – rodna ili seksualna ravnopravnost. Vojnici koji ne shvataju da su mrtvi na kraju liče na Arkana i Legiju…

Nenuštivu gazdaricu kafane, Ikoniju, igra Aleksandra Pleskonjić, vrcavu i životnu Cmilju Vanja Nenadić. Dobrodušnog lopova Ćoru (Anđelka) igra Aleksandar Vučković. Kobajagi aktivistu i ratobornog, a u stvari kukavicu i pijanca Mileta, igra Branislav Jerković. Stalnog gosta „Šargana“, Stavru, u malo otvorenijoj varijanti od klasične, povučenog tipa, igra Srđan Aleksić. Prosjaka, čudotvorca, igra Pero Stojančević. Skitnicu David Tasić Daf, a nesrećnu udavaču Jagodu živopisno prikazuje Ivana V. Jovanović. Pomenutog Vilotijevića igra Ervin Hadžimurtezić, a vojnike Manojla i Tanaska Marko Marković i Nemanja Bakić. Zaista vredi ovako poimence pobrojati ovaj somborski ansambl koji je ujednačeno, inspirisano i znalački odigrao predstavu u nekima omiljenoj formuli za razvoj pozorišne umetnosti – klasično delo, mlad reditelj i iskusan ansambl.

Igor Burić