Komedije nedoličnog ponašanja

Nastao prema istoimenom delu Teofrasta, Aristotelovog omiljenog učenika, zbirci od trideset kraćih opisa različitih tipskih ponašanja, koja je kasnije bitno uticala na razvoj antičke komedije, scenski tekst Đorđa Petrovića i Mie Knežević razigrava proznu formu uvodeći dramske situacije i songove. Nosioci radnje su tipovi koji otelotvoruju ljudske mane, Licemerje, Ulagivač, Tupavost, Kukavičluk, Nadmenost, Bahatost i drugi, podsećajući i na srednjevekovnu alegorijsko – dramsku formu moraliteta, čiji su akteri slično bile personifikovane mane i gresi, sa moralizatorsko-didaktičkim smislom. Radnja ima (pseudo)dokumentarističku osnovu, likovi su istovremeno i glumci u pozorištu, i komšije u privatnim životima, koji se sukobljavaju u svakodnevnici, na primer oko izbacivanja starog šporeta, jednog od glavnih izvora situacione komike, gde isplivavaju razne slabosti karaktera.

Rediteljka Mia Knežević ovaj postdramski tekst na scenu postavlja u odgovarajućoj formi stilizovane muzičke komedije. Glumci igraju primereno plakatski, kako žanr nameće, sa međusobno različitim uspehom, odnosno sa neujednačenim stepenima energetske probojnosti. Upadljivo, prešareno, savremeno obučeni, oni nastupaju na pozornici stilizovane pojavnosti, ispred zida sa reljefnim prizorima koji evociraju antičko vreme (kostim Selena Mladenović, dizajn scene Daniela Dimitrovska). Monološka igra Licemerja (Slobodan Petranović), zatim efektno karikaturalno drhturavog Kukavice (Vladimir Milojević), kao i nabeđene Teoretičarke zavere (Dragana Radojević), scenski i komički su uspešno razigrani oblici fragmenata stend-ap komedije. Miloš Vojnović (Ulagivač) se takođe izdvaja sigurnošću nastupa, kao i Aneta Tomašević (Gunđara), koja mračnjački izražajno, praćeno karikaturalnim uobličenjem unutrašnjeg rastrznuća, izvodi pesmu “Psychokiller” Talking Headsa.

Za predstavu “Karakteri” u celini se može reći da je delimično uspešna u ostvarivanju cilja, kako ga mi tumačimo, a to je zabavljanje i poučavanje gledaoca, kroz usmeravanje pažnje na poroke koje valja ispravljati, što je težnja komedije od njenog nastajanja u antičkom vremenu. Ta delimična, ili nedovršena uspešnost, posledica je neujednačenih vrednosti prizora i kvalitativno različite igre glumaca. Scene ponekada nemaju ritma, što je najčešće rezultat značenjskih praznina u tekstu, na primer u otegnutoj sceni izbacivanja šporeta, kada pažnja gledalaca drastično pada, da bi se u nastavku pridizala, pa opet strmoglavljivala. Tekst, dakle, ima praznih hodova, koje je trebalo dramaturški zategnuti i urediti, da bi celina bila stabilnija. Pored dramaturškog, fali i rediteljskog uštimavanja, ujednačavanja ritma igre, ali i doslednosti postupaka, na primer, neonski natpis (“Pipači hleba”) koji se spušta na kraju predstave, mogao je da se uvede i ranije, da naznači i prethodne celine, a ne samo na kraju, kada malo iznenađuje svojom pojavom. Scenski su najprobojniji horski delovi, u izvođenju skoro celog ansambla, uz živu muziku, koja čvrsto povezuje igru (kompozicija Branko Džinović).

U celini je nesporno najubedljiviji poslednji prizor “Pipači hleba”, zato što ima najjaču satiričku i izvođačku snagu. Scena se oslanja na fenomen pipkanja hleba, istražen u emisiji “Ciklotron” 2009. godine, koja se navodi kao izvor, bitno povezan sa tematizacijom negativnih društvenih pojava i karaktera. Ova scena vešto razvija komičke i značenjske potencijale polazne situacije, običaja proveravanja kvaliteta hleba pri kupovini, njegovim dodirivanjem, čvrkanjem i čupkanjem, čime se kritički razobličava sveprisutno neotesano ponašanje, odsustvo uvažavanja drugih ljudi. Ljubiša Barović sočno karikaturalno tu igra Čoleta, glavnog pipača hleba, živo i razmahano prikazujući bahatost i primitivizam, i uspostavljajući pri tome parodičan odraz medijskih sadržaja, u čije okvire je postavljena ova situacija. Šteta je što nema više ovakvih zaokruženih, utegnutih i raskošno razigranih situacija u “Karakterima” koji, uprkos nedostacima, predstavljaju zanimljiv značenjski i žanrovski iskorak na repertoaru šabačkog pozorišta.

Ana Tasić

 Kritika je deo projekta „Kritičarski karavan“ koji realizuje Udruženje pozorišnih kritičara i teatrologa Srbije, pod pokroviteljstvom Ministarstva kulture