Scenski spomenik Nikoli Pašiću

Istorijska, politička i porodična drama „Neki važan čovek“ Željka Hubača u fragmentarnoj formi i vremenski skokvitoj naraciji prikazuje lične i političke borbe Nikole Pašića, u periodu od šezdesetih godina devetnaestog veka do 1926. godine, kada je umro. Drama počinje u vreme kraja njegovog života, nakon moždanog udara, da bi se nastavila sa fleš-bek scenama, koje otkrivaju važne trenutke iz njegovog života. One između ostalog pokazuju Pašićeve sukobe sa kraljem Milanom, političku okrenutost ka Rusiji, bliskost sa anarhistima, zastupanje ideje ujedinjenja Srba, Hrvata i Slovenaca itd.

Zaječarsko pozorište je naručilo dramu Hubaču, kao vid posvete ovom Zaječarcu, i u tom smislu ova predstava ima jasno i vredno ispunjenu edukativno-posvetnu funkciju, upoznavanja publike sa Pašićevim istorijskim značajem, političkim uverenjima, lično-porodičnim okolnostima. Sa druge strane, fali joj snažnijih sukoba, kao i izazovnijih univerzalnih spoznaja, poetsko-filozofskih komentara koji jesu prisutni, ali u skromnoj meri. Na primer, zanimljiva je Pašićeva opaska o sličnostima između politike i ljubavi, ili motiv njegove fascinacije teleskopom, zbog osvešćavanja ljudske majušnosti i prolaznosti – šteta je što takvih ideja nema više u predstavi. Vredan je i postupak uvođenja songova u dramsku strukturu, kao nekakvih odjeka antičkog hora, odraza folklornog nasleđa, koji podsticajno i nenametljivo donose značenja magijskog, arhetipskog.

Reditelj Hubač radnju postavlja na kosu padinu koja je podsetila na scenski prostor predstave „Bizarno“ u Narodnom pozorištu u Beogradu (2007), takođe nastale prema njegovom tekstu, sa bliskim simboličkim značenjima društvenog pada, tamo u savremenom, ovde u istorijskom kontekstu, uz napomenu da je tamo imala jači simbolički smisao (scenograf Mirko Stokić). Na sceni se nalaze i upaljene sveće, koje se mogu shvatiti kao izraz potrebe čuvanja Pašićevog duha, u kontekstu pomenute posvetne uloge, ali se takođe mogu dovesti u vezu sa magijskim motivima, odnosno značenjima horskih pesama, izvedenih uz ritualno pljeskanje.

Radnja teče stilizovano realistički, u mozaičkoj formi i vizuelnom stilu koji oživljava duhove istorije (dramaturg Aleksandar Milosavljević, kostim Petra Fotez). Miloš Tanasković verodostojno igra Pašića kao odlučnog i principijelnog čoveka posvećenog idealima i slobodi, kao i želji da izgradi društvo zasnovano na redu i ravnopravnosti, gde se uspeh postiže zahvaljujući stvarnim sposobnostima, a ne putem nekih smutnih prečica. Ana Bretšnajder Tanasković naročito izražajno, sa suptilnom osetljivošću, gradi lik brižne i privržene Pašićeve žene Đorđine. Marija Stanković predstavlja njegovu ćerku Daru, a Jovan Veljković sina Radu, zabrinute zbog očeve tvrdoglavosti na samrti. Ivan Ninčić igra Milana Obrenovića kao sujetnog poglavara koji mnogo puta ističe da je prvi kralj Srbije posle pet vekova i Dušana Silnog. Branislav Mijatović je Svetozar Marković, a Gabrijel Bećarević Mihail Bakunjin; oni sa Pašićem u kafani u Cirihu žustro raspravljaju o političkoj situaciji na Balkanu, podstaknuti pitanjem radoznale novinarke (Nataša Petrović), i otkrivajući radikalan otpor prema monarhiji, odnosno težnju ka uspostavljanju socijalističke republike. Dejan Cicmilović emotivno i energično nastupa u jednoj sceni, u ulozi Trećepozivca, heroja Prvog svetskog rata koji je tragično izgubio četiri sina, i dirljivo moli za život poslednjeg, petog, namećući važnost čuvanja budućnosti, kao jedinog stvarnog smisla ratovanja.

U predstavu je uključeno nekoliko scena koje značenjski ili stilski narušavaju više-manje koherentnu, iako mozaičku celinu. Na primer, štrči monolog o „Mulen Ružu“ koji izgovara Rada, a čiji je smisao valjda da označi kontraste u ratu, (ne)prihvatljivu potrebu za zabavom u noćnom klubu, u vremenu tragičnih stradanja. Iako ispunjava edukativni cilj,jedna od poslednjih scena u kojoj akteri govore o današnjim spomenicima Nikoli Pašiću, takođe pomalo štrči, jer izlazi iz uspostavljenih dramskih okvira. Radnja je postavljena kao pozorište u pozorištu, jer inspicijentkinja najavljuje početak, kao i kraj, ali ta ideja nije detaljnije razrađena, ne šire se, niti bitnije problematizuju mogućnosti tako istaknutog predstavljanja, zbog čega taj postupak takođe (ne)opravdano zbunjuje gledaoca.

Ana Tasić

Izvor: Politika

Kritika je deo projekta „Kritičarski karavan“ koji realizuje Udruženje pozorišnih kritičara i teatrologa Srbije, pod pokroviteljstvom Ministarstva kulture.