01 Aug Teorija dramskih žanrova Svetislava Jovanova u izdanju Pozorišnog muzeja Vojvodine, 2015. [Igor Burić]
Uvod, razrada i putokaz
Retka su naučna izdanja na srpskom jeziku koja poboljšavaju kvalitet studija jedne oblasti društvenog ili umetničkog delovanja. Česta su, pak, mimoilaženja u interpretacijama pojedinih tema iz tih polja. Prvenstveno pred studentima i pedagozima, sada je knjiga “Teorija dramskih žanrova”, za koju je izbor tekstova, predgovor i redakciju uradio dr Svetislav Jovanov, teatrolog, dramaturg i pedagog iz Novog Sada. Knjiga tek što je objavljena, u produkciji Pozorišnog muzeja Vojvodine, a u stručnim krugovima već je zovu našim prvim udžbenikom za dramski žanr.
Nije čudno što odmah na početku, u predgovoru, Jovanov počinje sa naslovom “Paradoks o žanru”. Stare i poznate pozitivističke težnje iz 19. veka da se društvene nauke radi egzaktnih rezultata jasno opredele po pitanju polja i metoda svog delovanja, odavno su propale, čak i u takozvanim prirodnim naukama. Niti ima jasnih granica u predmetima ljudskih interesovanja, niti strogo gledano, one uopšte postoje. To ne isključuje problem definisanja i razumevanja onoga o čemu se govori, a govor o dramskom žanru, zahvaljujući Aristotelu, star je skoro koliko i sama drama. Njegov primer podele je “pozitivistički” primer (komedija-tragedija, epopeja-parodija), koji za Jovanova utemeljuje klasifikatorsko-sistematsku teorijsku struju. Nasuprot ovoj svojevrsnoj kanonizaciji, Jovanov postavlja analitičku struju kojoj je bliska sva savremena teorija, odavno odbacivši gotove, zacrtane kriterijume za posmatranje umetničkog dela.
U modernoj teorijskoj misli o dramskim žanrovima, “Teoriju dramskih žanrova” Jovanov vidi kao hrestomatiju, zbirku korisnih tekstova koji bi dali aktuelni presek, razvijajući mogućnost detaljnijeg proučavanja žanrovskih obrazaca. Sa fokusom na analizi glavnih dramskih elemenata svakog žanra, njegovim junacima, sukobima, zapletu, tekstovi nisu tek tako dati, hronološki / istorijski, ili bez nekog posebnog reda. Grupisani su prema tematsko-problemskom načelu: prvi i najobimniji segment posvećen je osnovnim dramskim žanrovima (tragedija, komedija, tragikomedija, drama); drugi segment predstavlja njihove istorijske varijacije / razvojne etape (staro i novo); treći segment se, u odnosu na žanrove, bavi užim kategorijama grupisanja (melodrama, farsa, groteska); četvrti žanrovskim hibridima (politička drama, mjuzikl); poslednji, peti segment knjige, sugeriše da se paralelno sa zastarevanjem žanrova javlja i njihova obnova (istorijska drama, misterije).
Alister Fauler, Valter Benjamin, Nortrop Fraj, Karl Gutke, Artur Miler, Silven Gijo, August Šlegel, Endru Kalder, Džesika M. Dejvis, Tamzen Volf, samo su neki od autora čiji su tekstovi zastupljeni u hrestomatiji Svetislava Jovanova. Većina tekstova je prvi put prevedena na srpski. “Teorija dramskih žanrova” ima i registar imena, podatke o originalnim tekstovima i nudi informaciju o široj literaturi o žanru. To je kvalifikuje za štivo bez kog se ne može, ukoliko se upušta u istraživanje formi pod kojima su se pojavljivale književne tvorevine namenjene pozorišnom stvaralaštvu.
Norma za prestup
– Pojam žanra je u savremenoj, pogotovo postdramskoj pozorišnoj produkciji dospeo u drugi, čak treći plan što se tiče procenjivanja i tumačenja dramskih tekstova i predstava; „mešanje žanrova“ je postalo već konvencionalna uzrečica. Međutim, kada se samo malo izmaknemo na distancu od ove ugodne floskule, vidimo da ona često pokriva totalno neznanje o tome koje to žanrove mešamo (i sa kakvim razlogom). Žanr je, kao neka vrsta obrasca, norme – barem prećutne – neophodan: jer, umetničko delo je uvek neka vrsta iskoraka, prestupa – a prestup bez norme jednostavno nema smisla – kaže dr Svetislav Jovanov o knjizi koju je priredio.
Dnevnik, Novi Sad